Amortisman İle İlgili Özellikli Durumlar
“Amortisman Uygulaması” başlıklı yazımızda konu ile ilgili kapsamlı açıklamayı yaptık. Bu yazımızın konusunu ise amortisman ile ilgili özellikli diğer durumlar oluşturuyor. Yazımızı maddeler halinde ve mümkün olduğunca kolay anlaşılır şekilde özetlemeye çalıştık.
- Amortisman ayırmak zorunlu değil, ihtiyaridir
İşletmenin aktifinde kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin amortismana tabi tutulması ihtiyaridir. Mükellefeler envanterlerine dahil olan iktisadi kıymetlere hiç amortisman ayırmayabilirler. Amortisman ayırmayı tercih etmişler ise iktisadi kıymet için bakanlıkça yayınlanan listede yer alan sürenin herhangi bir yılında da amortisman ayırmayabilirler.
Burada dikkat edilmesi gereken konu, ayrılmayan yıllara ait olan amortismanın daha sonraki yıllarda ayrılamayacağı ve amortisman ayrılmayan yılların iktisadi kıymetin itfa süresini hiçbir şekilde uzatmadığıdır. Örneğin mükellef, 2000 yılında satın almış olduğu klima için ilk 5 yıl amortisman ayırmış sonraki 3 yıl ayırmamış olsun (klima için 15 yıl itfa süresi belirlenmiştir). Kalan 7 yıl için amortisman ayırmaya tekrar karar verir ise bu durumda ayırmadığı yılların tutarını kalan süreye ekleyemez ve amortisman ayırma süresi 2014 yılında her şekilde biter.
- Amortisman ayırmak için fiili kullanım zorunlu değildir
İşletmenin aktifine kayıtlı olan ancak fiilen kullanılmayan ATİK (amortismana tabi kıymet) ler için de amortisman ayrılabilir. Burada önemli olan husus iktisadi kıymetlerin envanterlerine kayıtlı ve kullanılmaya hazır halde bulunmasıdır.
- Amortisman ayırmak için iktisadi kıymetin yeni olma zorunluluğu yoktur
İşletmede kullanılan iktisadi kıymete amortisman ayırabilmek için yeni olması gerekmez. İktisadi kıymetin maliyet bedeli üzerinden amortismana tabi tutulması yeterlidir.
- İktisadi kıymet kullanıma hazır olduğunda amortisman ayrılır
Satın alınan iktisadi kıymetin kurulumu tek aşamada yapılamıyorsa, kurulum tamamlandıktan sonra yani kullanıma hazır hale geldiği zaman amortisman ayrılabilir. Montajın gerektiği bir iktisadi kıymet ise montaj tamamlanıncaya kadar yapılacak tüm maliyetler alım bedeline eklenir ve amortisman bu tutar üzerinden hesaplanır.
- Boş Arsa ve Arazilerin amortisman ayrılamaz
V.U.K.’ ya göre boş arazilerde aşınma söz konusu olmadığı için amortisman ayrılmaz. Ancak üzerinde bina olan arsanın maliyeti binanın maliyetine eklenerek bina üzerinden amortisman ayrılır.
- Yıllara yaygın inşaat onarım işlerinde amortisman ayırmak için kullanıldıkları günler esas alınır
G.V.K.’ nun 43/3. maddesine göre, “Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre” dağıtıma tabi tutulur. Kullanılmayan günler amortismanının müşterek genel gider olarak kabul edilmesi gerekir.
- Kredi faizi ve kur farklarında amortisman ayrılması
İktisadi kıymetin aktife alındığı yıl sonuna kadar oluşan kredi faizleri ve kur farklarının maliyete eklenmesi zorunludur. Amortismanın da bu tutar üzerinden ayrılması gerekir.
Aktife alındıktan sonra ödenen kredi faiz ve kur farklarının aktifleştirilmesi ya da doğrudan gider yazılması 163 no.lu V.U.K Genel Tebliğ ile mükellefin insiyatifine bırakılmıştır.
- Bilgisayar programlarından amortisman ayırma
Bilgisayar programları Vergi Usul Kanunu’nun 313. maddesinde belirtilen hadleri geçfimesi durumunda doğrudan gider yazılmayıp amortisman yoluyla yok itfa edilir.
Amortisman ayırırken bilgisayar programlarını, işletim sistemleri ve uygulama programları şeklinde ayrı olarak ele almak gerekir.
İşletim sistemleri, genellikle bilgisayarla birlikte satılan ve bilgisayarın kullanılması için mutlaka bulunması gereken programlardır. Bu programlar bilgisayarla birlikte amortismana tabi tutulurlar.
Uygulama programları ise zorunlu programlar olmayıp bilgisayarın kullanım amacına bağlı olarak çeşitli fonksiyonları yapabilmeleri için alınan programlardır. Bu sebeple bu programlar bilgisayarlardan ayrı olarak gayri maddi hak şeklinde değerlendirilir ve amortismana tabi tutulur. Bu programlar Maliye Bakanlığınca yayınlanan faydalı ömür listesine göre 3 yılda itfa edilir.
- Reklam panolarından amortisman ayrılması
Başka şahıslar adına kayıtlı olan arsa ve araziler üzerine inşa ettirilen reklam panoları bir defada gider yazılamazlar. Reklam panoları envantere kayıtlı olmak şartıyla, maliyet bedeli üzerinden amortismana tabi tutularak gider yazılırlar.
- İktisadi kıymetin ömrünü uzatan ve değerini artıran giderlerden amortisman ayrılması
İktisadi kıymetin ömrünü uzatmak amacı ile yapılan giderler, aktife kayıt edildikleri yıldan başlamak üzere iktisadi kıymet için belirlenen süre ne kadar ise o süreye kadar amortismana tabi tutulurlar.
Değer artıran giderler ise değerini artırdığı iktisadi kıymetin kalan amortisman süresi boyunca amortismana tabi tutulurlar. Yani son yıl yapılan bir değer artırıcı gider var ise aynı yıl amortisman ayrılmadan gider yazılmış olur.
- Devir, tasfiye, birleşme ve nev’i değişikliklerinde amortisman ayırma
Hesap döneminin başından, devir, tasfiye, birleşme veya nev’i değişikliği olduğu tarihe kadar geçen süre için kıst amortisman hesaplanır.
Birleşme olursa, birleşilen kurumda iktisadi kıymetler yeni iktisap gibi düşünülür ve tam yıl amortisman ayrılır. K.V.K.’ na uygun devir veya nevi değişikliği durumlarında ise devralınan iktisadi kıymetler için amortisman uygulamasına kalınan yerden devam edilir ve ilk hesap dönemi için kıst amortisman hesaplanır.
- Adi ortaklıklarda ortak değişikliği durumunda amortisman ayırma
Adi ortaklıklarda ortak değişikliği, hesap dönemini sona erdirir. Bu durumda kıst amortisman hesaplanır. Yani yıllık amortisman tutarı iki hesap dönemi itibariyle ayrılır.
- Finansal kiralama yoluyla edinilen iktisadi kıymetlerde amortisman
Finansal kiralamaya konu iktisadi kıymeti amortismana tabi tutma hakkı kiracıya (finansal kiralama yoluyla iktisadi kıymet kiralayan) geçmiştir. Kiracı, finansal kiralama sözleşmesine göre borçlandığı kira bedelinin net bugünkü değerini (rayiç bedel net bugünkü değerden daha düşükse rayiç bedeli) hak olarak aktifleştirecek ve hak olarak aktifleştirilen kısım amortisman yoluyla itfa edilecektir.
- Canlı hayvanlarda amortisman
İşletmek ve üretim amacıyla kullanılan, V.U.K.’ nun 313. maddesindeki nitelikleri içeren damızlık veya süt veren büyükbaş hayvanlar ile yumurta veren tavuk benzeri hayvanlar da V.U.K.’ nun 234 Seri no.lu Genel Tebliği’ nde belirtilen oranlar çerçevesinde canlı demirbaş olarak amortismana tabi tutulurlar.
Yararlanılan kaynaklar;
http://www.gib.gov.tr/gibmevzuat
http://muhasebedr.com/amortisman-ayirmada-onemli-hususlar/
http://www.aktifglobalgrup.com.tr/dosyalar/30-05-2008_11-54-03.pdf
